Kraby, krabiki...

Magda · Wysłany: Wto 18:39, 21 Mar 2006 Temat postu: Krab Pachygrapsus marmoratus

W gromadzie skorupiaków (Crustacea) jedną z podgromad jest podgromada pancerzowców (Malacostraca), w której to znajduje się rząd dzesięcionogów (Decapoda). O przedstawicielach tego rzędu każdy z nas potrafi coś powiedzieć, bowiem należą do niego m.in. takie zwierzęta jak raki rzeczne, kraby, raki pustelniki i krewetki.
Celem tego artykułu jest zwrócenie uwagi Czytelników na kraba z gatunku Pachygrapsus marmorafus, należącego do rodziny Grapsidae. Właśnie podczas ostatnich wakacji, przebywając na czarnomorskim brzegu Bułgarii, na południe od miejscowości Kraniewo, gdzie rozciąga się wielokilometrowy odcinek kamienistego wybrzeża, miałem okazję bliżej przyjrzeć się temu zwierzęciu.
W Morzu Czarnym omawiany krab jest imigrantem. Jego pierwotną ojczyzną są wybrzeża Morza Śródziemnego. Ponieważ proces zasiedlania Morza Czarnego przez faunę śródziemnomorską jest procesem stosunkowo młodym, nie stwierdza się różnic między obu tymi formami.

Fot. M. Papużyński

Opisywane zwierzęta osiągają niewielkie wymiary, w porównaniu z większością gatunków rodziny Grapsidae. Szerokość jego chitynowego pancerza, którego kształt 'jest w przybliżeniu kwadratowy, dochodzi bowiem maksymalnie do 4 cm. Generalnie wierzchnia część ciała posiada zabarwienie brązowo-szare. Tylko niekiedy pojawia się odcień żółty z dodatkiem bieli. Wszystkie barwy rozmieszczone są w postaci drobnowzorzystych prążków i smug. Od spodu ciało jest zdecydowanie jaśniejsze, w jednolitej tonacji i jedynie końce odnóży posiadają wzorzysty deseń.
P. marmoratus jako typowy krab, posiada mocno uwsteczniony odwłok, podwinięty, w postaci blaszki, pod głowo-tułów. Ten płaski, krótki odwłok, ma pięć dobrze widocznych segmentów i dwa ledwo zaznaczone. Patrząc na kraba z góry, można zobaczyć tylko jego odnóża kroczne i głowotułów, przykryty jednolitą tarczą. Trzy pierwsze segmenty tułowia są zrośnięte z głową a ich kończyny są przekształcone w drobne szczęko-nóża i służą jako dodatkowe narządy gębowe. Każdy z pozostałych pięciu segmentów tułowia jest zaopatrzony w jedną parę nóg. Przynależność do rzędu dziesięcionogów jest więc oczywista. Pierwsza para nóg, masywniejsza od pozostałych, zaopatrzona jest w średniej wielkości szczypce. Są one symetryczne co do wielkości i kształtu. Pozostałe odnóża są smuklejsze i służą już typowo do kroczenia. Pokryte są one włoskami a na ich końcu znajduje się pojedynczy, łukowaty pazurek.
Przy pobieżnej obserwacji omawiany krab nie wykazuje dymorfizmu płciowego, jednak po bliższym jego obejrzeniu (patrz rysunek) można zauważyć, że niektóre osobniki mają odwłok klinowaty, trójkątny, natomiast inne - eliptyczny. Osobniki, posiadające odwłok w kształcie klina, to samce. Oprócz innego kształtu, ich odwłok jest .zupełnie płaski, w przeciwieństwie do samic, których odwłok jest na zewnątrz lekko wypukły. Różnie wygląda również spodnia część odwłoka, na co ma wpływ specyfika rozrodu tego gatunku. Mianowicie samce posiadają na odwłoku, u jego podstawy, tylko jedną parę odnóży przekształconą w rynienkowate pręciki. Samice natomiast są zaopatrzone w szereg drobnych odnóży, do których przytwierdzane są, przy pomocy wydzieliny gruczołów cementowych, składane jaja. Zapłodnienie u tego gatunku jest zewnętrzne, a akt kopulacji polega na przytwierdzeniu przez samca spermatoforów w pobliżu otworu płciowego samicy, przy pomocy wspomnianych odnóży odwłokowych. Otoczka spermatoforów jest rozpuszczalna przez specjalną substancję, wydzielaną przez samicę w momencie składania jaj.
Po okresie około miesiąca z jaj wylęgają się larwy, w tzw. stadium zoea, typowym dla wszystkich krabów. W tym czasie samica, poprzez energiczne ruchy i odwłoka, pozbywa się w wodzie wyległych larw. Młode larwy w niczym nie przypominają rodziców: ich głowotułów ma pękaty kształt a odwłok jest nieproporcjonalnie cienki i jakby dolepiony do reszty ciała. Ponadto cechą charakterystyczną larw są ich duże oczy i kilka kolców, wystających z głowotułowia. Należy jeszcze dodać, że larwy prowadzą pelagiczny tryb życia, to znaczy swobodnie unoszą się w toni wodnej. Mają jednak zdolności wolnego, samodzielnego poruszania się (wiosłowania szczękonóżami) a w razie potrzeby potrafią też szybciej się przemieszczać, energicznie uderzając w tym celu odwłokiem. Po kolejnych linieniach, przechodząc przez kolejne stadia rozwoju, larwy stopniowo zmieniają wygląd i opadają na dno, upodobniając się do rodziców.
Ponieważ są to zwierzęta zwinne i ostrożne, reagujące ucieczką na wszelkiego typu odgłosy, przypadkowe spotkanie z nimi, szczególnie w środku dnia, należy do rzadkości.

Rys. M. Papużyński

Zdobyć je można, penetrując miejsca na granicy lądu i wody, szybko unosząc w tym celu większe odłamki skalne. Odsłonięty w ten sposób krab od razu rzuca się dov ucieczki, więc i nasza reakcja musi być natychmiastowa. Aby uniknąć nieprzyjemnego kontaktu gołej dłoni z kosmatym ciałem kraba i zapobiec uszczypnięciom jego szczypiec, których dokuczliwość można porównać z uszczypnięciami naszych raków, najlepiej zaopatrzyć się w skórzaną rękawiczkę/ Wypłoszone kraby uciekają najczęściej w kier runku wody, gdzie z taką samą zręcznością kryją się pod kamieniami lub też umykają do innych, nabrzeżnych szczelin. Biegają przy tym w sposób niecodzienny, a mianowicie poruszają się bokiem, trzymając podniesione do góry szczypce.
Przy chwytaniu kraba może się zdarzyć, że jedna z nóg zostanie odrzucona. Jest to mechanizm obronny tego gatunku przed napastnikiem, który być może zadowoli się pozostawionym kawałkiem, zaniechawszy dalszej pogoni za ofiarą. Podobne zjawisko występuje u jaszczurki, pozbywającej się w takim przypadku ogona.
W dni pochmurne i wilgotne a także wieczorami i wczesnym rankiem, kraby z gatunku P. marmoratus chętniej wychodzą na brzeg, upodobawszy sobie szczególnie kryjówki w pobliżu wyrzuconych przez fale skupisk traw morskich i glonów, gdzie znajdują wilgoć i pożywienie. W przyjmowaniu pokarmu nie są wybredne, są bowiem wszystkożerne. Przyjmują pokarm zarówno roślinny jak i zwierzęcy. W naturalnych warunkach zeskubują ze skał glony, a w zwałach wodorostów, zalegających na brzegu, znajdują ponadto różnego rodzaju pokarm zwierzęcy, jak np. małe skorupiaki, larwy owadów a czasami także martwe ryby. Przy pobieraniu pokarmu posługują się szczypcami, za pomocą których go przytrzymują i podają sobie do otworu gębowego.
Ponieważ P. marmoratus pędzi ziemno-wodny tryb życia, z jego transportem nie ma żadnych problemów. Wystarczy podać, że w temperaturze 20°C potrafi on przebywać poza'wodą do 120 godzin. Wraz ze wzrostem temperatury czas ten ulega jednak szybko skróceniu. Wiąże się to ze specyfiką oddychania tego zwierzęcia, które wchłania tlen za pomocą skrzeli. Są one rozmieszczone po bokach ciała w zagłębieniach u nasady nóg i przykryte są od góry pancerzem głowotułowia. Po wyjściu z wody krab ma jamy skrzelowe napełnione wodą, poprzez którą odbywa się wchłanianie tlenu z powietrza. Dopóki więc skrzela są wilgotne, zwierzę może prawidłowo oddychać. Dopiero po wyschnięciu wody mechanizm oddychania przestaje działać i zwierzę zmuszone jest ponownie wejść do wody. W akwarium w takim momencie można zaobserwować, jak krab wypuszcza z siebie powietrze, które bąbelkując,; uchodzi z otworu gębowego.
W krajach tropikalnych żyją kuzyni omawianego kraba, którzy już w pełni przystosowali się do życia lądowego i tylko jeszcze w okresie ikrzenia się woda jest im niezbędna.
Raz do roku kraby z gatunku P. marmoratus linieją i przez pierwsze dni po wylinieniu są zupełnie miękkie, a tym samym bezbronne. Siedzą wówczas ukryte w norach i nie przyjmują żadnego pokarmu. Po wylinieniu, do czasu stwardnienia pancerza, szybko rosną i jednocześnie regenerują utracone kończyny.
P. marmoratus można z łatwością hodować w akwarium. Jako gatunek ziemno-wodny najlepiej czuje się w zbiorniku z częścią lądową, która, podobnie jak obszar wodny, powinna zawierać rozmaite kryjówki zbudowane z kamieni. Takie budowle powodują dobre samopoczucie zwierząt, które chętnie w nich przebywają. Kamienie muszą stać bezpośrednio na dnie akwarium, w żadnym wypadku na piasku, ponieważ kraby mogą spowodować osunięcie ustawionych skałek.
W akwarium należy unikać zbyt dużego zagęszczenia krabów, gdyż może dochodzić wówczas do bójek i wzajemnego kaleczenia się zwierząt, szczególnie w okresie linienia, z tego też względu raczej nie należy trzymać omawianych zwierząt z większymi od nich krabami.
Ponieważ P. marmoratus jest zręcznym wspinaczem, powinno się w pewnych sytuacjach dokładnie zabezpieczyć wierzch akwarium.
Jak poprzednio wspomniałem, karmienie nie sprawia kłopotu, ponieważ zjadają pokarm każdego rodzaju. Szczególnie chętnie spożywane jest świeże mięso ryb, które należy podawać im w kawałkach.
Akwarium nie musi być ogrzewane, wystarczy temperatura pokojowa. Woda, oczywiście morska, powinna mieć stężenie około 1,8% dla krabów z Morza Czarnego i około 3,8% zasolenia dla okazów śródziemnomorskich. Należy ją mocno napowietrzać, dla zaspokojenia dużych wymagań tlenowych zwierząt. Aby zapewnić klarowność wody, wskazane jest jej filtrowanie.
Oryginalność, łatwość hodowli oraz zupełnie realna możliwość zdobycia opisanego kraba, powinny zachęcić przynajmniej niektórych Czytelników do trzymania go w akwarium.

Recenzował: Mirosław Celler Autor: M. Papużyński
[link widoczny dla zalogowanych]