Kraby, krabiki...

Magda

Krab wełnistoręki - wytrwały podróżnik
Tekst i zdjęcia dr hab. Roman Kujawa

W wodach słonawych Bałtyku oraz w rzekach do niego wpływających występuje krab wełnistoręki (wełnistoszczypcy) - Eriocheir sinensis Milne-Edw. Po raz pierwszy został on odnotowany w wodach Polski w latach dwudziestych XX wieku. Ojczyzną kraba wełnistorękiego są wody Wschodniej Azji, skąd został on zawleczony do Europy w końcu XIX i poprzez Morze Północne rozprzestrzenił się po całym Bałtyku.

Kraby należą do krótkoodwłokowych dziesięcionogów chodzących - Brachyura. Krab wełnistoręki ma owalny, płaski głowotułów pokryty mocnym pancerzem. Wielkość głowotułowia może wynosić nawet 8- 10 cm , chociaż do rzadkości nie należą i większe osobniki. Jego barwa jest przeważnie oliwkowa lub szaro-brązowa. Bardzo często zdarza się ze pancerz głowotułowia oraz kończyn porastają pąkle (Balanus sp.) przedstawiciele wąsonogów - Cirripedia. Są to osiadłe skorupiaki morskie. Pierwsza para odnóży krocznych zakończona jest dużymi szczypcami. U osobników straszych są one gęsto owłosione kutikularnymi włosami. Pozostałe odnóża kroczne w liczbie 4 par zakończone są dużymi, prostymi oraz ostrymi pazurami. Dzięki tym odnóżom kraby poruszają się bardzo szybko i to nie tylko w wodzie, ale także i po lądzie. Lądowe wędrówki mogą trwać nawet kilkanaście dni. Kraby będąc organizmami wodnymi oddychają skrzelami. Lądowe podróże umożliwia im magazynowanie wody w komorze skrzelowej. Rozród krabów odbywa się w wodzie słonej, gdzie samica składa kilkaset tysięcy jaj, które tuż po złożeniu zostają przytwierdzone przez samicę do jej odnóży. Rozwój embrionalny trwa bardzo długo, bo aż prawie 5 miesięcy. Początkowo wylęgają się larwy zwane żywikami - zoea, które przekształcają się w pożywika - metazoea, wcale nieprzypominającego osobników dorosłych. Następnie pożywik przechodzi metamorfozę w dekapodit, z którego powstaję już mały osobnik o charakterystycznym krabim kształcie.

Kraby wełnistorękie w ciągu dnia chowają się pod kamieniami lub grzebią nory w brzegach, często przy tym niszcząc groble. Ich pokarmem są ślimaki, larwy owadów, skorupiaki, martwe ryby oraz roślinny wodne. Kraby rosną i linieją przez całe życie.

W Zalewie Wiślanym występuje jeszcze jeden krab, którego szerokość pancerza nie przekracza 3 cm . Najczęściej można go zauważyć, gdy poszukuje pokarmu w płytkiej wodzie, wzdłuż morskiego wybrzeża. Jest to krabik amerykański - Rhithropanopeus harrisie. Pierwotnie występował on tylko w ujściach rzek wzdłuż atlantyckich brzegów Ameryki od Kanady po Brazylię.

[link widoczny dla zalogowanych]

Krab wełnistoręki
(Eriocheir sinensis) Milne-Edwards, 1853

Rodzina: Grapsidae
Rząd: Decapoda
Gromada: Malacostraca
Typ: Arthropoda

Region biogeograficzny, z którego pochodzi gatunek: Brak danych

Obecne rozmieszczenie w Polsce: Regionalne
Zasięg obejmuje następujące stanowiska w północno-zachodniej Polsce: Trzebież, pod Stołczynem (Zalew Szczeciński), ujście oraz prawie wszystkie dopływy Odry poniżej Wrocławia, a więc: Nysa Łużycka, Bóbr, Kwisa, Ślęza i Oława; w samej Odrze sięga do Brzegu, dorzecze Noteci pod Drawskiem, Warta pod Obornikami, wieś Przytoczninica (dorzecze Warty między Skwierzyną a Międzyrzeczem), Wisła pod Włocławkiem, dolna Wisła w okolicach Świbna, Martwa Wisła w miejscowości Przegaliny i Sobieszewo, Iłga (dopływ Drwęcy),okolice Rugii, Zatoka Pomorska, Zatoka Pucka, Hel, ujście Wisły, jezioro Wydminy pod Giżyckiem. Południowo-zachodnia granica zasięgu w Polsce przebiega przebiega na linii Brzeg - Włocławek - Wydminy pod Giżyckiem i obejmuje dorzecza Odry, Warty i Wisły.

Liczba stanowisk: 11-100

Liczebność: Brak danych.

Zasiedlane ekosystemy: Ujścia, dorzecza oraz brzegi rzek.

Biologia gatunku: Żyje w wodach słodkich, głównie w rzekach i kanałach o urwistych brzegach, w których ryje chodniki. Często wyrządza poważne szkody w budownictwie wodnym niszcząc groble i tamy. Może rozmanażać się w wodzie słonej, słonawej, jak i słodkiej o zasoleniu od 5 do 30 promili. Okres rozrodu trwa od listopada do lipca, choć czasami można znaleźć samice z jajami we wrześniu i październiku. Samice noszące jaja osiągają powyżej 45 mm. Często rozradza się w ujściach rzek, a larwy nazywane są megalopami. Młode, jednoroczne osobniki masowo wędrują w górę do dorzeczy, skąd po upływie 4-5 lat powracają z prądem. Młode osobniki kraba wełnistoszczypcego (=krab wełnistoręki) wędrują z szybkością 1-3 km/dzień, a dorosłe osobniki mogą przemierzać dziennie nawet około 10 km. Ojczyzną k.w. są Chiny, skąd na początku bieżącego stulecia został zawleczony do Europy, prwdopodobnie z wodą w dnach statków. Dorosłe kraby można spotkać nawet do 800 m od brzegu i na głębokości do 28 m - stąd możliwość wędrowania ich do jezior. K. w. ręki odżywia się wszelką materią organiczną, zarówno roślinną, jak i zwierzęcą, także i martwą.

Czy istnieje konieczność zwalczania gatunku: Należy rozważyć kontrolę gatunku.
Mimo, że gatunek nie wykazuje nadmiernego wzrostu liczebności populacji, należy rozważyć kontrolowanie jego liczebności, ponieważ może on wywierać szkodliwy wpływ na gatunki rodzime. Gatunek jest żywicielem pośrednim przywry płucnej Paragonimus ringer.

Proponowane formy zwalczania: Brak skutecznych metod kontroli gatunku. W Wielkiej Brytanii proponuje się utrzymywanie wysokiej liczebności ryb w celu zwiększenia drapieżnictwa.

Wpływ na rodzime gatunki i ekosystemy:

Rodzaj wpływu : Konkurencja i wypieranie
Rodzime gatunki/ekosystemy: Rak rzeczny (r. szlachetny) Astacus astacus (Potamobius astacus).
Skala wpływu: Brak danych

Rodzaj wpływu : Konkurencja i wypieranie
Rodzime gatunki/ekosystemy: Rak stawowy (r. błotny) Astacus leptodactylus (Potamobius leptodactylus), rak rzeczny (r. szlachetny) Astacus astacus (Potamobius astacus), narybek różnych gatunków ryb.
Skala wpływu: Brak danych

Czas i miejsca introdukcji/pierwszego stwierdzenia:

Czas introdukcji/pierwszego stwierdzenia: 1928 r.
Miejsce introdukcji/pierwszego stwierdzenia: Dolina Dolnej Odry
Liczba introdukowanych/stwierdzonych osobników: brak danych
Przyczyna introdukcji/pojawu: Żegluga
Sposób introdukcji: Nieświadomie zawleczony
Uwagi: Po raz pierwszy kraba wełnistoszczypcego w Europie zauważyli w 1912 r. rybacy w rzece Aller - dopływie Wezery (w okolicach Verden, na południe od Bremy). W Polsce odnotowano go pierwszy raz w Zalewie Szczecińskim i w dorzeczu Odry w 1928 roku, a już rok póżniej został on podany ze Śląska. W 1932 r. zanotowano już występowanie krabów we wszystkich dopływach Odry poniżej Wrocławia, a więc w Nysie Łużyckiej, Bobrze, Kwisie Śląskiej, Ślęzie i Oławie. Istnieją przesłanki na to, że w zbiornikach wody morskiej, handlowych statków dalekomorskich, dostał się on też do wybrzezy Morza Pólnocnego i Bałtyku.

Literatura:

Chrzanowski Z. (red.) 1976 Mały słownik zoologiczny. Bezkręgowce Wiedza Powszechna, Warszawa
Grabda E. 1973 Krab wełnistoszczypcy, Eriocheir sinensis Milne-Edwards, 1853 w Polsce Przegl. Zool. 17 1 46-49 PWN, Wrocław

[link widoczny dla zalogowanych]

Domin

Chciałbym zauważyć, że pojawiają się pewne błędy. Nie stwierdzono, aby krab wełnistoszczypcy rozmnażał się w wodach południowego Bałtyku, gdzie zasolenie wynosi ok 7PSU. Ponadto, z tego co wiem nie spotyka się raczej osobników, których szerokość karapaksu przekracza 10 cm.

wendiego